پنجشنبه ۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱۴:۱۸:۲۲
گزارش
گزارشی از محاسن و معایب هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در پایه نهم که امسال عملی میشود
انتخاب رشته تحصیلی؛ خوب، بد، ناقص
یادداشت و گفتگو
موانع اقتصادی و فرهنگی همچنان مهمترین دلایل خروج افراد لازم‌التعلیم از نظام آموزشی است
ترک‌تحصیل، تحصیل را رها نمی‌کند
مرتضی کريمي _پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت
بسم رب
تحقق حیات طیبه و رسیدن به مرحله تمدن اسلامی نیازمند مجاهدتی مطهری گونه در همه ابعاد تربیتی، فرهنگی، علمی، اقتصادي و اجتماعی دارد که درگاه مهم تعلیم و تربیت مهمترین و زمینه ای ترین زیر ساخت توسعه پایدار در کشور محسوب میشود وبنا به تعبیر مقام معظم رهبری، آموزش و پرورش زیربنایی ترین نهاد جامعه است.
تعلیم و تربیت موثر در نظام جمهوری اسلامی در اندیشه تحقق حیات طیبه، برقراری عدالت جهانی و جامعه مهدوی است که برای مرتفع شدن این اندیشه، وجود نقشه ی راهی کارآمد، متوازن، شفاف و دقیق الزامی است.
از سال ١٣٨٩ در اثر مجاهدت های علمی فراوان در نظام تعلیم و تربیت کشور تحت راهبری، شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورایی از حوزه علمیه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در دستور کار اجرایی سیستم آموزشی کشور قرار گرفت.
هر چند در سال های اخیر بدلیل عدم اهتمام به اجرای سند توفیقات اجرایی سند کم بوده اما از نظر گذراندن افق های کارآمد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جهت تبدیل شدن به گفتمان عمومی جهت اجرا بسیار ضروری و حیاتی است.
در این سند به شش ساحت مهم تربیت اعتقادی، اخلاقی، اقتصادی، علمی، هنری، تربیت زیستی و بدنی اشاره شده که فصل های سند مبتنی بر این موارد تنظیم شده است.
در ادامه فصل های سند را در نگاهی اجمالی و گذرا از نظر می‌گذرانیم.
پس از بیان کلیات در فصل اول، بیانیه ارزش ها شامل ٣٠ محور کلی در فصل دوم سند تحول آمده است.
محورهایی که روشن میکند سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تنها در اندیشه تحقق جامعه اسلامي در کشور ایران اسلامی نیست، بلکه نگاهی ژرف تر مبتنی بر تعالیم روح بخش قرآن کریم در راستای تمدن سازی اسلامی و ایفای نقش تمدن ساز در موج بیداری اسلامی را دنبال میکند.
در این بیانیه که تمامی کارگزاران، ملزم به همکاری جهت تحقق بندهای آن می‌شوند نقش و جایگاه معلم به عنوان اساس تحول به وضوح روشن است. پرواضح است که تنها در صورتی می‌توان امید به تحول در سیستم آموزشی داشت که با معلم متحول زمینه تربیت دانش آموز متحول و در نهایت جامعه ای تحول یافته در فرهنگ فراهم شود. در همین راستا تشکیل دانشگاه فرهنگیان به عنوان ستون فقرات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تربیت معلمان متحول در نخستین ماه های تصویب سند گامی بلند برای حرکت در این مسیر بود.
تاکید بر مدرسه محوری در این بیانیه از آن جهت است که گاها برخی ملاحظات اداری و بخش نامه ها و دستورالعمل های طولیِ از بالا به پایین، امکان ابتکار را از اوليا مدرسه گرفته و فضای مدارس تبدیل به پادگانی خشک و بی روح میشود و امکان ابتکار از معلم سلب و دانش آموز نیز از درس و مدرسه گریزان میشود. اعطای اختیارِ انعطاف به کادر آموزشی مدرسه جهت همراه کردن آموزش و پرورش دانش آموز با نشاط، پویایی، فعال کردن هوش عملکردی با در نظر گرفتن تفاوت های جنسیتی، فردی، اجتماعی و روانی در مراحل مختلف رشد نقطه ای برجسته جهت شکستن فضای خسته کننده آموزشی در سیستم آموزش و پرورش کشور است.
در فصل سوم بیانیه پس از روشن ساختن جایگاه آموزش و پرورش به عنوان مهمترین دستگاه مادر در حصول به حیات طیبه ماموریت نقش های مختلف درگیر در فرایند تعلیم و تربیت اعم از معلم، دانش آموز، مدیر، تشکیلات اداری و سایر نهادهای مرتبط به وضوح مشخص میشود.
به گونه ای که جهت تربیت هماهنگ از مستخدم مدرسه تا مدیر باید در راستای برنامه ای خاص نقش ایفا کنند.
چشم انداز آموزش و پرورش تراز در گام پیش روی، تا تحقق تمدن سازی فصل چهارم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را به خود اختصاص داده است.
چشم اندازی عمیق جهت فتح قله های دانش دنیا منطبق با آنچه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مطرح میکنند. در این چشم انداز، دانش آموز متدین، فعال، کوشا و انقلابی با روحیه پرسشگری و نقادی در مدرسه ای تربیت میشود که با تعمیم عدالت آموزشی با استفاده از امکانات روزآمد و فناوری های نوین بر مدار معلم متحول و تکامل یافته در مکتب اصیل اسلامی به صورت مستقل با تمرکز بر تفاوت های جسمی، فردی، اجتماعی، اقلیمی و اخلاقی جهت ایفای نقش مختص به خود آماده شده و تحویل جامعه میشود.
تربیت انسان رشد یافته مکتب اسلام در وجوه دینی، اخلاقی آماده تعامل مثبت سایر انسان ها طبیعت و سایر موجودات، ارتقای جایگاه نظام آموزشی، تامین عدالت آموزشی، افزایش نقش خانواده در امر تعلیم و تربیت عمومی، بهسازي و تحول در نظام برنامه ریزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زيرساختهاي کالبدي از اهداف برشمرده شده در فصل ۵ سند است که در فصل ۶ راهبردهای متناسب از قبیل: استقرار نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی بر اساس نگاه توحیدی متضاد با نگاه سکولاریسم، نگاه یکپارچه و هماهنگ به فرایند تعلیم و تربیت عمومی، ابتناء فرايند طراحي، تدوين واجراي اسناد تحولي زير نظامها (شامل برنامه درسي، تربيت معلم و تأمين منابع انساني، راهبري و مديريت، تأمين و تخصيص منابع مالي،تأمين فضا، تجهيزات و فناوري-پژوهش و ارزشيابي) و برنامه هاي كوتاه مدت و ميان مدت بر مباني نظري و فلسفه. تعلیم و تربيت اسالمي و مفاد سند تحول بنیادین آموزش، نهادینه کردن عدالت آموزشی، گسترش و تعميق فرهنگ پژوهش و ارزشيابي، خلاقيت و نوآوري، نظريه پردازي و مستند سازي تجربيات علمی تربيتي بومي در نظام تعلیم و تربيت رسمي عمومی، ارتقای معرفت و بصیریت دینی، تعامل اثر بخش و فعال نظام تعلیم و تربيت رسمي عمومي با ساير نهادها و دستگاههاي مرتبط به ويژه نهاد خانواده و رسانه با تأكيد بر كاهش مرزهاي تعلیم و تربيت رسمي و غيررسمي از راهبرد های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
فصل هفتم راهکار های عملیاتی سند به تفصیل مشتمل بر ٢٣ سرفصل و ١٣١ راهکار بیان شده است. نگاه ویژه به جایگاه معلم با طرح رتبه بندی معلم، سنجش مداوم صلاحیت های حرفه ای معلم، تشویق پژوهش محوری معلمین در راستای اهداف عالیه سند تحول بنیادین، آموزش های اختصاصی ضمن خدمت و... از راهکار های اجرایی بر مدار نظام آموزشی معلم محوری است، که معلم تراز آموزش دیده ضمن انعطاف در برنامه درسی با در نظر گرفتن تفاوت ها، دانش آموز را بر پایه نظام هدایت تحصیلی به سمت آموزش متناسب با استعداد و توانایی و علاقه سوق می‌دهد. به گونه ای که هر دانش آموز جدای از آموزش رسمی حداقل یک فن و حرفه را در طول تحصیل جهت نقش آفرینی متناسب در برنامه درسی که ١٠ تا ٢٠ درصد آن به آشنایی با حرف و فنون و جغرافیا محلی و... اختصاص میابد آموزش دیده و توانمند میشود.
تلاقی معلم، عالم دینی در نتیجه ارتباط مدرسه و حوزه علمیه نیز جهت رشد علمی و تربیت دینی در کنار هم تعبیه شده که مشاور اختصاصی هر مدرسه این بستر را راهبری میکند.
((آنچه امروز در قالب طرح شهید بهنام محمدی در مدارس اجرا میشود حاصل تعامل سازنده آموزش و پرورش، حوزه علمیه و بسیج دانش آموزی است که به بهترین شکل طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حال اجرا در مدارس است و این ارتباط به وضوح قابل مشاهده و ارزیابی است. ))
استفاده از فناوری های روزآمد و هوشمند، محتوا آموزش چند رسانه ای، برگزاری کلاس درس در تعامل با محیط و مرتبط شدن دانش آموزان با کتابخانه، ورزشگاه و.... از راهکار های ایجاد نشاط، آموزش فعال و پویا در سند تحول است.
طراحي، تدوين و اجراي برنامه درسي ملي براساس اسناد تحول راهبردي و باز توليد برنامه هاي درسي متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی، متناسب سازی محتوا با مراحل مختلف رشد، استفاده از ظرفیت رسانه ها، کانون های تربیتی و مذهبی مساجد و... برای رشد اخلاقی دانش آموز،رعايت اقتضائات هويت جنسيتي )پسران و دختران( و ويژگي هاي دوران بلوغ دانش آموزان در برنامه هاي درسي و روش ها وبرنامه هاي تربيتي ضمن توجه به هويت مشترک آنان، ایجاد نظام رتبه بندی مدارس و موسسات آموزش و پرورش جهت شفاف سازی عملکرد جهت ارتقا، حاکمیت برنامه محوری بجای کتاب محور (تربیت عملی در اردو، بازدید علمی و... ) گوشه ای کوچک از راهکارهای اجرایی فصل هفتم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
در آخرین فصل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز در مورد پارادیم های نظارتی بر اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سخن گفته شده و این وظیفه خطیر را شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار شده است. یکی از وجوه بسیار ارزشمند که در سند تعبیه شده ترمیم مداوم سند متناسب با نیازهای روزآمد توسط شورای عالی آموزش و پرورش زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی است در بازده های زمانی ۵ ساله انجام می‌گیرد.
نکته قابل ذکر در مورد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آنکه علی رغم جامعیت و نگاه چند بعدی متن سند تحول که در چهار دهه گذشته عمر جمهوری اسلامی بی نظیر است اما بی توجهی برخی مدیران مسئول در حوزه تعلیم و تربیت، عدم هماهنگی دستگاه های مختلف درگیر اجرا، تبدیل نشدن سند به گفتمان واحد جامعه از موانع سد راه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کشور است.
متاسفانه امروز درگیر نگاه اشتباه به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقلیل آن در سطحی کوچک مواجه هستیم که باعث بن بست شده است.در صورتی که سند تحول نسخه ای ملی جهت رسیدن به توسعه پایدار در نیل به حیات طیبه است که حداقل ۴ وزارت‌خانه آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات باید در اجرای آن حضور مستقیم داشته و دستور العمل اجرایی هماهنگ را پیش ببرند که متاسفانه اکنون اینگونه نیست. در سال‌های اخیر عدم حرکت هماهنگ و ضعف ستاد اجرایی سند تحول در آموزش و پرورش حرکت سند را کند کرده است اما ضرورت برگزاری کرسی های علمی، تشریح سند در جامعه دانشگاهي، همراهی صداوسیما و رسانه ها با ایدیولوژی سند تحول بنیادین آموزش بسیار ضروری است. متاسفانه صدا و سیما و رسانه ها در تشریح ابعاد مختلف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تبدیل شدن اجرای سند به گفتمان عمومی در میان جامعه خوب عمل نکردند. از این جهت از صداو سیما و رسانه ها گله مندیم. نیاز مبرم است که در همه دستگاه های مسئول این تفکر که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نسخه برون رفت جامعه از مشکلات است درونی شود چرا که در مقابل آفند فرهنگی دشمن تنها آرایش جنگی مفید و مثمر ثمر در شرایط کنونی به عهده گرفتن نقش پدافند غیر عامل با سلاح سند تحول بنیادین توسط آموزش و پرورش است که حملات فرهنگی دشمن را خنثی میکند. نگاهی نو به آموزش و پرورش نگاه نو به جامعه و تمدن ساز شدن در گام دوم انقلاب اسلامی است.
اینکه مقام معظم رهبری به صراحت می‌فرمایند، معلمان افسران سپاه پیشرفت کشور هستند و نگرانی خود را از اجرایی شدن منحوس 2030 برای بار چندم بیان میکنند، بدین معناست که متاسفانه برخی مسئولین نه جایگاه ارزشمند معلمی را شناخته اند و نه فهم درستی از آموزش و پرورش دارند.
نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی باید در این زمینه فعالانه برخورد کنند و دست تندی که در تفکر نابودی تعلیم و تربیت اسلامی و تئوریزه کردن تفکر 2030 در ذهن نوجوان و جوان کشورمان است را قطع کنند.
نسل نوین معلمان جوان انقلابی مجدانه به دنبال طرح ریزی سازوکار اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
والسلام
