سه‌شنبه ۲۸ فروردين ۱۴۰۳
۰۹:۰۸:۲۱
گزارش
اولین جلسه شورای بسیج جامعه پزشکی فارس در سال 94
بسمه تعالي
چکيده:
کليد واژه:
خانواده:
روابط عاطفي و جنسي:
يکي از ابعاد مهم زندگي انسان، لذت جوئي است که مي توان اوج آن را در روابط عاطفي و جنسي زوجين دانست (وسائل الشيعه، ج 14، ص 10) تعاليم قرآني اين واقعيت زندگي بشري را تأکيد مي کند و حتي آن را به زندگي پس از مرگ تعميم داده و گفته شده است که مردم در دنيا و آخرت از هيچ چيز به اندازه روابط جنسي لذت نمي برند. (2)
در معارف قرآن به روابط عاطفي و جنسي با ديد معنوي و عبادي نگريسته شده است و قرآن ناطق (حضرات معصومين عليهم السلام) در موارد متعددي صحبت از پاداش اُخروي در روابط جنسي نموده اند. اولياي دين روابط عاطفي و جنسي زوجين را با معادل سازي پاداش اُخروي آن با تکاليف دشوار ديني همچون جهاد في سبيل الله و ريزش گناهان و پاک شدن افراد مورد تأکيد و توجه قرار داده اند. ايجاد اين نگرش مثبت ديني به اين روابط باعث مي شود زوجين از روابط مشروع خود لذت و نشاط بيشتري ببرند و اين از امتيازات مهم دين اسلام نسبت به برخي از اديان است که غالباً روابط عاطفي و جنسي زوجين را با ديد منفي نگريسته اند.
اهداف قرآن از طرح روابط عاطفي و جنسي زوجين:
1- ارضاء مشروع نيازهاي عاطفي و جنسي زوجين:
2- آرامش رواني زوجين:
قرآن کريم در آيات متعددي به اين واقعيت اشاره مي کند
(از نشانه هاي خداوند اين است که از نوع خودتان، همسراني براي شما آفريده تا در کنار آنان آرامش يابيد و ميانتان دوستي و رحمت نهاد) (سوره روم / 30، آيه 21)
(و اوست خدايي که شما را از نفس واحدي آفريد و همسراني را از آن پديد آورد تا در کنار او بياسائيد) (اعراف / 7، آيه 189)
نکته مهم:
نکته اول: هم شکلي در ساختمان و همنوعي زن و مرد است که در ايجاد آرامش آن ها نقش مهمي دارد.
نکته دوم: مکمل بودن شخصيت زن و مرد براي يکديگر است به طوري که ساختار بدني و هورموني زن و مرد و ويژگي هاي رواني آن ها مايه ي جذب طرف مقابل و انس زن و مرد با هم مي شود.
نکته سوم: زن و مرد به ويژه در دوران جواني دچار احساسات و کشش هاي معارض هستند. ازدواج تسکين بخش اين ناآرامي هاست چرا که با برقراري روابط عاطفي و جنسي زوجين در محيط خانه و خانواده آرامش و امنيت آن ها فراهم مي گردد.
3- سلامت يابي زوجين
لباس براي انسان نقش هاي متعددي را ايفا مي کند:
1- نقاط حساس بدن را مي پوشاند و از ديد ديگران محفوظ مي دارد
2- بدن انسان را از سرما و گرما محافظت مي کند
3- بدن را از يک سري خطرها و آسيب ها محافظت مي کند
4- بدن انسان را زينت مي دهد و نشانگر شخصيت انسان مي گردد
5- عيوب انسان را مي پوشاند و موجب زيبايي و رشد انسان مي گردد
6- زوجين همانند لباس بلکه بهتر و کارآمدتر نقش پوششي، حفاظتي، زينتي و رشد دهنده براي همديگر دارند و همين امور سلامت بخشي زوجين را در بر دارند.
4- رشد و تکامل شخصيت زوجين:
از آثار مهم ازدواج و برقراري روابط مشروع عاطفي و جنسي، کمال يابي معنوي و رشد شخصيت آن هاست کافي است بدانيم که در کلمات اولياي دين به تعدد به اين موضوع تصريح شده است:
1- زن و مرد با ازدواج نيمي از دين خود را کامل مي کنند؛ (3)
2- زن و مرد با ازدواج ارزش اعمال عبادي خود را به چندين برابر افراد مجرد مي نمايند. (همان، ص 6)
3- زن و مرد با ازدواج اخلاق و عفت خود را بهتر حفظ خواهند کرد (مستدرک الوسائل، ج14، ص154)
4- زن و مرد با ازدواج از آلودگي هاي جنسي و عاطفي و مفاسد اخلاقي نجات پيدا مي کنند. (4)
مفسر شهيد آيت الله مطهري به اين موضوع اشاره دارد که انسان يک نوع کمال روحي دارد که جز با ازدواج و تشکيل خانواده و روابط و رفتار جنسي مشروع کسب نمي شود. ايشان افرادي را که از ازدواج سرباز زده و رفتار جنسي خود را مهار نموده اند را دچار نوعي نقص و خامي و عدم کمال مي داند.
5- تربيت فرزند:
رسول الله (ص) در تشويق افراد به ازدواج و تشکيل خانواده بر توليد نسل صالح تأکيد مي کند و آن را موجب افتخار خود مي دانند.(5)
نسل سالم، کارآمد، موفق، کوشا، و توانمند از روابط سالم و مشروع جنسي و عاطفي زوجين پديد مي آيد. ارتباط معنا دار، هدفمند و زيباي زوجين بستر مناسبي را براي توليد و تربيت فرزنداني سالم و صالح فراهم مي آورد.
روابط عاطفي و جنسي و نقش آن در استحکام خانواده:
گاه ايرادگيري از هم، نارضايتي از زندگي قهرهاي طولاني، کوبيدن يکديگر، تهديد به جدائي، ابراز خستگي و تمارض از عوارض برآورده نشدن نيازهاي جنسي زن و شوهر است. ارضاي نيازهاي جنسي در خارج از محدوده خانه و خانواده، نيز عامل مهمي براي اختلافات زن و شوهر است که در جامعه ما نيز ديده مي شود. در آيات وحياني قرآني و متون روائي وارده از حضرات معصومين (عليهم السلام) بر اهميت روابط عاطفي و جنسي در نظام خانواده تأکيد شده و مضرات قصور و کوتاهي هر يک از زوجين و يا ارضاء نيازهاي جنسي خارج از محدوده خانواده را بيان و نقش اين رفتارها را بر تشديد اختلافات ذکر نموده اند.(6)
عدم آمادگي مرد و بروز رفتارهاي نامناسب او در اين زمينه، مشغوليت عاطفي مرد به نامحرمان و عدم توجه به نيازهاي مناسب زن و نيز رفتارهاي خلاف شرع در گفتار و حرکات زن که بار جنسي دارد چه در حد جزئي يا بيشتر، به روابط جنسي مناسب و مطلوب زن و شوهر آسيب زده و زمينه را براي مشکلات و فروپاشي خانواده فراهم مي کند. (وسائل الشيعه، ج 14، صفحات 83، 100، 143، 183، 188)
قرآن و شيوه هاي درماني:
«الخبيثات للخبيثين و الخبيثون للخبيثات و الطيبات للطيبين و الطيبون للطيبات» (سوره نور، آيه 26 و 25)
اين آيه درواقع نوعي بينش دادن به افراد در انتخاب همسر شايسته و صالحه است و اگر جوان صالحي دختر ناصالح و ناپاکي را به همسري برگزيند او به قطع در روابط عاطفي و جنسي خود شکست خواهد خورد.
- دومين شيوه قرآن براي استحکام نهاد خانواده و رفع مشکلات جنسي زوجين (ارائه آموزش ها و مهارت هاي عاطفي و جنسي از طريق ارائه آيات قرآن) است.
*از نوع خودتان، همسراني براي شما آفريد تا در کنار آنان آرامش يابيد و ميانتان دوستي و رحمت نهاد. (روم، آيه 21)
* و اوست خدايي که شما را از نفس واحدي آفريد و همسرتان را از آن پديد آورد تا در کنار او بياسائيد. (اعراف، آيه 189)
* زنان براي شما لباسي هستند وشما براي آنها لباس هستيد(بقره، آيه 187)
* اساس ارتباط و معاشرت بين زوجين بايستي براساس معروف باشد. (نساء، آيه 19 / طلاق، آيه 6)
* تأمين نيازهاي عاطفي و جنسي همسر از نظر ارزش معادل دشوارترين تکاليف ديني مرد است. (وسائل الشيعه، ج 14، ص 115 و 116)
* نگاه زن و شوهر به همديگر با مهرباني موجب نشاط و بهبودي روابط مي گردد. (اصول کافي، ج 2، ص 103 / وسائل الشيعه، ج 14، ص 37 / مستدرک الوسائل، ج 7، ص 169)
* بکارگيري آداب در روابط عاطفي و خانوادگي با اظهار سلام و تحيت بر خانواده (سوره نور، آيه 61 / سوره ابراهيم، آيه 23)
* نشستن مرد نزد خانواده از اعتکاف و عبادت در مسجد النبي نزد خدا محبوب تر است. (آثارالصادقين، ج 15، ص 293)
- سومين شيوه قرآني در درمان و ساماندهي مشکلات عاطفي و جنسي زوجين (سلامت بخشي به روابط عاطفي و جنسي زوجين) است. از مهم ترين عوامل مؤثر در روابط عاطفي رضايت بخش بين زن و شوهر، رعايت حدود روابط زن و مرد نامحرم است.
مهار تماس هاي چشمي بين زن و مرد نامحرم (قل للمومنات يغضض من ابصارهن) (سوره نور، آيات 30 و 31) (قل للمؤمنين يغضوا)
مهار روابط کلامي بين زن و مرد نامحرم (من احسن قولا ممن دعا الي الله و عمل صالحاً) (سوره فاطر، آيه 33)
رعايت پوشش شرعي و پوشاندن زيبائي هاي زن از نامحرمان (وانکحوا الايمي منکم والصلحين من عبادکم واما ئکم ان يکونوا فقراء يغنهم الله من فضله والله واسع عليم)(سوره نور، آيه 31)
وقتي زوجين از نگاه ها و روابط کلامي معنادار که حتي بار جنسي کم هم داشته باشد اجتناب نموده و حجاب و پوشش شرعي و پوشاندن زيبائي هاي خود را رعايت نمايد زمينه برقرار روابط عاطفي و جنسي مطلوب و لذت بخشي را فراهم آورده اند. راهکارهاي قرآن در مهار تماس هاي چشمي، لمسي، روابط عاطفي و حفظ پوشش شرعي موجب سلامت بخشي به روابط عاطفي و جنس زوجين مي گردد.
- چهارمين شيوه قرآن در ساماندهي و درمان روابط عاطفي و جنسي زوجين (اصلاح رفتارهاي زوجين در محيط خانه و خانواده) است.
* مذمّت شديد پرخاش گري کلامي و غير کلامي در محيط خانه و خانواده (وسائل الشيعه، ج 14، ص 15)
* مذمّت شديد بي اعتنائي به هم و کم محلي به يکديگر زوجين در محيط خانه و خانواده (بحارالانوار، ج 103، ص 239)
* تأکيد بر مدارا و مصالحه زوجين با يکديگر (وسائل الشيعه، ج 14، ص 97)
* پذيرش عذرخواهي همسر و گذشت از خطاهاي او (وسائل الشيعه، ج 14، ص 18)
* کنار زدن سوء ظن ها و حل سريع سوء تفاهم ها (وسائل الشيعه، ج 14، ص 15)
اصلاح اين گونه رفتارها توسط زوجين موجب تقويت محبت ها و روابط عاطفي مطلوب و جلوگيري از سردمزاجي و بي ميلي جنسي مي گردد.
قرآن و درمان نشوز زن و مرد:
نشوز:
اگر شرايط به گونه اي شود که زن در زندگي خانوادگي به وظائف خود از قبيل همراهي در روابط عاطفي و جنسي و هماهنگي با همسر در ورود و خروج از خانه عمل نکند و در امور خانواده ناسازگاري در پيش گيرد قرآن براي حل مسئله و بازگشت زن به زندگي خانوادگي و ايفاي وظائف و برقراري روابط عاطفي و جنسي شيوه اي را در سه مرحله ارائه داده است که عمل به مرحله دوم يا سوم، مشروط به عدم تأثير مرحله قبل مي باشد. البته رفتار مرد بايد به گونه اي باشد که شرايط به اين حد نرسد. اگر مرد از در صميمت و صداقت با همسر وارد شود و بخواهد با او کنار بيايد، مسئله اي در زندگي پديد نخواهد آمد (حسين انصاريان، نظام خانوادگي در اسلام، ص 345) با وجود اين، شيوه اي که براي حل اختلاف بيان مي شود، بسيار منطقي و معقول است و عمل دقيق به آن در بيشتر موارد مشکل را حل مي کند هر چه برداشت هاي نامناسبي از اين راه حل ميان خانواده هاي مسلمان ديده مي شود.
براي حل نشوز زن، قرآن کريم به سه مرحله اشاره دارد.
1- فعظوهن (سوره نساء / آيه 34)
الف) در اين مرحله مرد از طريق ارتباط کلامي که شامل موعظه و نصايح دلسوزانه و راهنمائي مشفقانه است از زن بخواهد که به وظائف خود عمل کند البته نصيحت و موعظه بايستي با محبت و لحن دل نشين و از سر خيرخواهي و دلسوزي باشد و انگيزه هاي تشويق براي برقراري روابط را فراهم آورد.
ب) در اين مرحله مرد بايستي در مقابله رفتار و گفتار نامناسب زن، مدارا کند و عواطف خويش را مهار سازد و رفتار نامناسب زن را با خوبي پاسخ دهد در اين صورت آرام دشمني و کينه زن به دوستي همراه با صميمت و يکدلي تبديل خواهد شد. هر چه در پيش گرفتن چنين رفتاري مستلزم صبر، ايمان و تقوا در مرد است. (فصلت / آيه 34 و 35)
ج) در اين مرحله بايستي زن را متوجه پيمان محکمي که براي بناي خانواده بسته است نمود. پيمان محکمي که بين زن و شوهر برقرار شده و تضعيف آن از لحاظ عاطفي و شناختي، نامناسب است. (نساء / آيه 21)
2- واهجروهن في المضاجع (نساء / آيه 34)
قطع روابط کلامي و معاشرت دومين مرحله است. مرد در اين مرحله يک تنبيه رواني و عاطفي براي زن با جدائي بستر يا ترک روابط عاطفي و اظهار قهر ارائه مي کند تا زن را به تفکر درباره رفتار خود و ارائه و زمينه را براي اصلاح رفتار او فراهم کند البته اين مرحله نبايد بيش از سه روز ادامه پيدا کند.
3- واضربوهن:
در اين مرحله تنبيه بدني يا زدن زنان است. صاحب نظران مسلمان و مفسران قرآني چگونگي اين تنبيه بدني را محدود به شرايط و قيودي نموده اند (جواهر الکلام، ج 3، ص 202 / تفسيرالمنير، ج 5، ص 57)
از مجموع نظرات به دست مي آيد که اين تنبيه در حد خفيفي جايز شمرده شده است تا در واقع، نوعي ضربه عاطفي به زن وارد شود که شدتش از دوري نمودن در بستر کمي بيشتر باشد. ديدگاه قرآن نسبت به اين روش را با پاسخ به سه سؤال مي توان روشن کرد؟
- در چه شرايطي اين تنبيه بدني هر چند خفيف را مي توان اجرا کرد؟
- شدت اين تنبيه چگونه بايد باشد؟
- سيره عملي و ديدگاه اولياي دين و مفسران قرآني در مورد اين تنبيه چگونه بوده است؟
-در پاسخ به سؤال اول بايد گفت که براساس صريح آيه ي قرآن اين روش فقط بعد از موعظه و نصيحت زن و دوري از بستر قابل اجراست. در صورتي که مردان در مواجهه با مشکل رفتاري همسر، از دو شيوه اول استفاده کنند مشکل حل خواهد شد و درصد بسيار کمي از زنان به اين شيوه ها پاسخ نداده و کار را به مرحله سوم مي کشانند. در هر صورت مرد حق ندارد قبل از دو شيوه اول از تنبيه بدني استفاده کند. علاوه بر اين شيوه، تنبيه فقط در مورد عدم همراهي زن در روابط جنسي توصيه شده است و در هيچ مشکل خانوادگي ديگري نمي توان از آن استفاده نمود. در بعضي از روايات اين تنبيه فقط در صورت ارتکاب فحشا از سوي زن تجويز شده است (ابن ماجه السنن، ج 2، ص 1025)
- در پاسخ به سؤال دوم، همه صاحب نظران مسلمان، زدن زن را در حدي جايز مي دانند که هيچ گونه آسيبي مانند جراحت، سياهي و کبودي و حتي قرمزي به بدن زن وارد نشود. در برخي روايات زدن را با چوب مسواک که چوب نازک و کوتاهي است تجويز شده و همين روايات زدن به صورت را اجازه نمي دهند. در برخي از روايات، اولياء دين (عليهم السلام) زدن را تحت فشار قرار دادن زن در مسائل اقتصادي از قبيل غذا و پوشاک تفسير نموده اند.
- در پاسخ به سؤال سوم نيز بايد گفت: رسول الله (ص) زدن و آسيب رساندن به زنان را به شدت نهي فرموده و مرداني که چنين روشي دارند را دور از اخلاق و ديانت شمرده اند (تفسرالمنير، ج 5، ص 57) براي نمونه به چند روايت رسيده از آن حضرت مي پردازيم.
- هر مردي که به زنش آسيب وارد کند خداوند به نگهبان آتش دستور دهد که به گونه ي او هفتاد صدمه در آتش دوزخ وارد سازد.
-هر مرد مسلماني که به گيسوي زن مسلماني چنگ زند دست او با ميخ هاي آتشين کوبيده خواهد شد.
هر مردي که زنش را بيش از سه بار بزند خداوند او را در قيامت در حضور همه خوار و رسوا مي سازد.
مردي که همسرش را کتک بزند بايد او را قصاص نمود. (مستدرک الوسائل، ج 14، ص 25)
نشوز مرد:
(سوره نساء / آيه 128)
غذا درماني:
حکميت و شقاق:
(ان خفتم شقاق بينهما فابعثوا حکما من اهله و حکماً من اهلها ان يريداً اصلاحاً يوفق الله بينهما) (نساء / آيه 35)
نتيجه:
منابع
1- قرآن کريم (تراجم فولادوند، خرمشاهي، مجتبوي و مکارم شيرازي)
2-انصاريان، حسين، نظام خانواده در اسلام، قم، نشر ام ابيها، 1376 .
3-بهشتي، احمد، خانواده در قرآن نشر طريق القدس، 1361 .
4-حر عاملي، محمد حسن، وسائل الشيعه، بيروت، دارالاحياء التراث العربي، 1991 م.
5-خميني، روح الله، تحريرالوسيله، قم، دارالعلم، 1362.
6-زحيلي، وهبه، التفسير المنيز، ج 5، بيروت، دارالفکر المعاصر، 1991م.
7-سالاري، محمدرضا، درآمدي بر نظام خانواده در اسلام، مرکز نشر هاجر، قم 1385 .
8-طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، قم، نشر جامعه مدرسين، 1374 .
9-عک خالد عبدالرحمن، آداب الحياهالزوجيه في ضوء الکتاب و السنته، بيروت، دارالمعرفه، 1998م.
10-فريد، مرتضي، نهج الفصاحه، راهنماي انسانيت کلمات قصار حضرت رسول اکرم (ص)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.
11-کليني، محمد بن يعقوب، فروع کافي، بيروت، دارالضواء، 1992.
12-مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1983 .
13-مطهري، مرتضي، تعليم و تربيت از نظر اسلام، نشر صدرا، تهران، 1372 .
14-مطهري، مرتضي، نظام حقوق زن در اسلام، نشر صدرا، تهران، 1371 .
15-نجفي، محمد حسن، الجواهر الکلام في شرح شرايع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلاميه، 1362 .
16-نوري طبرسي، حسين، مستدرک الوسائل و مستبط المسائل، بيروت، نشر مؤسسه البيت، 1998 م.
پي نوشت:
1- (بحار الانوار ، ج73،ص649)
2- (وسائل الشيعه،ج 4، ص10)
3- (وسائل الشيعه، ج14،ص5)
4- (طباطبائي ،تفسير الميزان، ج2،ص44).
5- (وسائل الشيعه ، ج14،ص33)
6-(وسائل الشيعه ، ج18،ص183وص129)
